سنجش تراکم استخوان
تست سنجش تراکم استخوان، با استفاده از اشعه ایکس، میزان مواد معدنی استخوان که همان کلسیم می باشد، را می سنجد. این تست به اسکن قسمت های تحتانی ستون فقرات و یا یکی از ران ها می پردازد، و اطلاعات مربوط به استحکام و احتمال شکستگی استخوان را در اختیار پزشک قرار می دهد. مسلما هر چه میزان تراکم استخوان بیشتر باشد، احتمال آسیب و شکستگی نیز کمتر خواهد بود. انجام این تست برای تمامی افرادی که در معرض پوکی استخوان هستند، چه افراد جوان و چه مسن ترها توصیه می شود. پوکی استخوان یکی از شایع ترین دلایل شکستگی های استخوان می باشد. در این حالت، بافت استخوانی به مرور زمان نرم می شود و به همین خاطر، استخوان ها نسبت به آسیب و صدمه حساس شده و بیشتر در معرض شکستگی قرار می گیرند.
تا حدود ۲۰ یا ۲۵ سال قبل وسیله خاصی جهت تشخیص استئوپروز یا تشخیص پوکی استخوان وجود نداشت و استئوپروز فقط در عکس های رادیولوژی و رادیوگرافی دیده می شد که حداقل ۳۰ درصد یا بیشتر حجم استخوان کاهش پیدا کرده بود و یا این فرد دچار شکستگی استخوان می شد. از ۲۰ سال قبل دستگاهی به نام سنجش تراکم استخوان اختراع شد که این دستگاه قادر است حجم توده استخوان را در استخوان های قسمت مختلف بدن اندازه گیری کند.
دلایل انجام تست سنجش تراکم استخوان
- ضعیف تر شدن استخوان ها نسبت به حالت طبیعی
- مشاهده علائمی از پوکی استخوان
- افزایش سن
- سابقه شکستگی استخوان ها بعد از حوادثی مانند تصادف و یا زمین خوردن
از جمله دلایلی هستند که پزشکان، انجام این تست را توصیه می کنند. علاوه بر این، سنجش تراکم استخوان، برای تمامی خانم های بالای ۶۵ سال، و هم چنین خانم های زیر ۶۵ سالی که بیشتر در آسیب و شکستگی استخوان هستند، لازم می باشد.
پوکی استخوان
پوکی استخوان یک بیماری منتشر استخوانی است که به دلیل اختلالات کمی و کیفی که در بافت استخوان به جود می آید آن استخوان را مستعد شکستگی می کند. به طور طبیعی دانسیته استخوان یک نمایی پر از استخوان هایی که که به یکدیگر چسبیده اند و یک بافت بسیار محکم را به نام استخوان تولید می کنند. در فردی که دچار کاهش دانسیته استخوان استئوپوپنی یا استئوپروزیس شده باشد ترابکول ها بسیار نازک شده اند و می توانند دچار شکستگی استخوان حتی با ضربه های کوچک شوند.
رشد و وزن مناسب کودک تا یک سالگی رابطه مستقیمی با استحکام استخوان ها، تراکم استخوانی در ۲۰ سالگی دارد. در ۲ سال اول زندگی که دوران شیرخوارگی می باشد، رشد کودک بسیار سریع می باشد و نیازی به ویتامین D بسیار زیاد می باشد و با ادامه رشد در دوران بلوغ نیز نیاز به این ویتامین افزایش پیدا می کند.
دریافت کافی نور خورشید و ساخت ویتامین D توسط پوست در کنار مصرف منابع غذایی دارای این ویتامین امکان جذب کلسیم مواد غذایی را تسهیل می کند. مهم ترین عوامل تغذیه ای موثر بر سلامت استخوان ها کلسیم مواد غذایی و ویتامینD می باشد.
پوکی استخوان یکی از عمده ترین دلایل انجام تست سنجش تراکم استخوان می باشد. این وضعیت با افزایش تشدید می یابد. پوکی استخوان خود یکی از دلایل اصلی افزایش آسیب و شکستگی است، که البته با درمان های خاص و حتی رژیم غذایی مناسب، قابل پیشگیری می باشد. در صورتی که شکستگی اتفاق نیفتد، ممکن است هیچ گونه علامتی از پوکی استخوان دیده نشود، به همین خاطر اغلب دیر تشخیص داده می شود. تست سنجش تراکم استخوان، میزان مواد معدنی استخوان را تعیین می کند، و نتایج با حالت طبیعی در یک فرد جوان سنجیده و مقایسه می شود.
چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند؟
خانم هایی که سیگار و یا الکل زیادی مصرف می کنند، متعاقبا شانس بیشتری در ابتلا به پوکی استخوان دارند. خانم هایی که هر یک از مشکلات زیر را دارند، بیشتر در معرض مشکلاتی هم چون پوکی استخوان خواهند بود:
- بیماری های حاد کلیوی
- یائسگی زودرس
- اختلالات خوردن که منجر به کاهش وزن و لاغری می شود
- سابقه خانوادگی ابتلا به پوکی استخوان
- شکستگی استخوان در یکی از قسمت های بدن
- آرتریت روماتوئید
- کوتاه بودن قد (که می تواند یکی از نشانه های شکستگی ستون فقرات باشد)
- عدم تحرک بدنی
آمادگی قبل از سنجش تراکم استخوان
این تست نیاز به هیچ گونه آمادگی ندارد. نیازی به ناشتا بودن نیست و مصرف داروها مانند روال طبیعی ادامه می یابد. نیازی به در آوردن لباس نیست، با این حال بهتر است لباس هایتان زیپ و یا مواد فلزی نداشته باشد، زیرا این مواد با عکس های اشعه ایکس تداخل پیدا می کنند. در صورتی که فردی قبلا جراحی نخاعی را انجام داده باشد که از مواد فلزی استفاده شده، و یا جراحی ران انجام شده باشد، حتما باید به رادیولوژیست اطلاع دهد تا از اسکن آن نواحی خودداری شود
انواع دستگاه سنجش تراکم استخوان
دو نوع سنجش وجود دارد:
سنجش تراکم استخوانی مرکزی و محیطی
-
- در روش مرکزی، فرد بر روی تخت دراز می کشد و نواحی ران و یا نخاع، با اشعه ایکس اسکن می شوند.
- در روش محیطی، ساعد، مچ دست، انگشتان و پاشنه پا، اسکن و میزان تراکم استخوان ها سنجیده می شود. این تست، تنها در حدود چند دقیقه طول می کشد.
ایا سنجش تراکم استخوان ضرر دارد؟
تست سنجش تراکم استخوان هیچ گونه دردی را به همراه ندارد و نیاز به مصرف دارو و یا تزریق نیست. در صورتی که مطب پزشک، تجهیزات کافی را داشته باشد، این کار در همان مطب انجام می شود.
از آن جایی که در این تست، از اشعه ایکس استفاده می شود، برخی خطرات ناشی از اشعه و پرتو وجود دارد. اما خوشبختانه، اشعه بسیار کمی در این تست استفاده می شود. پزشکان بر این باورند که خطرات ناشی از تماس با اشعه بسیار بسیار کمتر از عوارض ناشی از پوکی استخوان و شکستگی ها و آسیب های بعد از آن می باشد. اما در صورتی که خانمی باردار باشد، و یا احتمال بارداری وجود داشته باشد، انجام این تست ممنوع می باشد.
جهت انجام تست، قد و وزن فرد اندازه گیری می شود، تا میزان تراکم استخوان نیز بر این اساس در نظر گرفته شود. نکته مهم در این تست این است که، ران ها و ستون فقرات باید در یک راستا قرار بگیرند، به همین خاطر، جعبه نرمی زیر زانوها قرار داده می شود تا بدن کامل دریک سطح قرار بگیرد.
سنجش تراکم استخوان در چه افرادی انجام می شود؟
سنجش تراکم اسخوان به صورت روتین و معمول در خانم های بالای ۶۵ سال و در آقایان بالای ۷۰ سال انجام می شود. اما کسانی که دارای ریز فاکتور هستند و در معرض خطر می باشند، در سنین پایین تر هم ممکن است به سنجش تراکم استخوان نیاز داشته باشند و معمولا در افراد زیر ۴۵ یا ۵۰ سال انجام نمی شود مگر اینکه مشکوک به وجود پوکی استخوان باشیم.
در نتیجه اندازه گیری با این دستگاه اندازه گیری دو عدد بدست می آید به نام های :
- T- score حجم استخوان فرد را با پیک زمانی استخوان سازی انجام می شده مقایسه می کند و کاهش توده را نسبت به آن سن نشان می دهد که حدود ۳۵ سال می باشد. معیار اصلی سنجش تراکم استخوان T- score می باشد که بر همین اساس WHO یک تقسیم بندی را ارائه کرده است:
- کمتر از ۱- نرمال محسوب می شود
- بین -۱ و -۲.۵ استئوپوپنی
- بیشتر از ۲.۵ استئوپروزیس
Z-score حجم استخوان فرد را با افراد هم سن خود که در حالت نرمال هستند، مقایسه می کند.
تفسیر تست تراکم استخوان
بعد از انجام تست، پزشک به بررسی نتایج می پردازد، معمولا نتایج به صورت زیر تفسیر می شوند:
- بین یک تا منفی یک: طبیعی
- بین منفی یک تا منفی دو و نیم: تراکم استخوان پایین
- منفی دو و نیم و یا کمتر: پوکی استخوان
- منفی دو و نیم و یا کمتر، به همراه شکستگی استخوان: پوکی استخوان شدید
بسته به نتایج به دست آمده و دلیل انجام تست، اقدامات درمانی موثر و مرتبط آغاز خواهد شد.
[…] سنجش تراکم استخوان یا دانسیتومتری استخوان نام روشی است که با استفاده از آن می توان سفتی و سختی و درجه استحکام استخوان های بدن را سنجید. سنجش تراکم استخوان بیشتر در افراد انجام می شود که در معرض خطر ابتلا به استئوپروز یا پوکی استخوان هستند. پوکی استخوان در ابتدا هیچ علامتی ندارد اما می تواند موجب افزایش احتمال خطر شکستگی استخوان شود. […]